Welke vragen stel je bij een tekst? (artikel vaktijdschrift 1 - Nederlands 5)

Wat vraag je nu eigenlijk? Over vragen stellen bij teksten

Leerlingen werken in de lessen vaak met verschillende bronnen en met daarbij goedgekozen vragen kunnen leerlingen kennis opbouwen. Vragen bij een tekst zorgt ervoor dat ze aan de slag gaan met de inhoud van bronnen en laat leerkrachten toe om te controleren of de leerlingen alles begrepen hebben.

Ik koos een artikel uit Fons dat gaat over juiste/goede vragen stellen bij teksten. 

Hieronder vind je de tips die aanbod kwamen in het artikel: 

1. Goede vragen wekken nieuwsgierigheid op: echte cases, problemen of situatieschetsen zijn boeiende startpunten. De leerlingen worden gemotiveerd en gaan actief om met de inhoud van de bronnen. Deze manier van lezen sluit ook erg aan bij hoe we in het dagelijks leven met informatie omgaan. 
2. Goede vragen kun je niet beantwoorden door een stukje uit de tekst te kopiëren: zulke vragen zijn minder boeiend dan vragen waarbij leerlingen gericht naar informatie moeten zoeken. Hoe doe je dat concreet? 
1. Vermijd vragen waar de leerlingen moeten zoeken naar één woord of zin in de tekst. 
2. Stel zoveel mogelijk vragen die verbindingen of opsommingen uitlokken, beginnend met waarom, welk(e) en hoe. 
3. Begrijpen is een eerste stap. Vraag de leerlingen om de essentie van een passage te formuleren, laat hen relaties tussen begrippen benoemen of laat hen uit een reeks van vier begrippen de vreemde eend selecteren. 
3. Goede vragen laten leerlingen informatie uit verschillende teksten samenbrengen: leerlingen uit het secundair onderwijs zijn sterk in het gericht terugvinden van informatie uit een bron, maar ze scoren minder goed op het vergelijken van informatie uit verschillende bronnen. 
4. Goede vragen komen voor de bron: eerst de vragen, dan pas de tekst. Door de leerlingen eerst een opdracht, boeiende vraag of taak te geven hebben ze een concreet leesdoel. Dat maakt lezen functioneel. 
5. Goede vragen lokken interactie uit: goede vragen zorgen voor gesprekken tussen leerlingen onderling en tussen een leerkracht en de klas. Hierbij staat niet alleen de inhoud van de tekst centraal, maar ook hoe de tekst is opgebouwd en welke begrippen nieuw of moeilijk zijn. 
6. Goede vragen zijn duidelijk en helder geformuleerd: de vragen zijn zowel qua woordkeuze en formuleren als qua denkniveau aangepast aan de leerlingen. 
7. Goede vragen zijn tekstonafhankelijke vragen: Vragen als 'Is deze bron betrouwbaar?', 'Kun je een toepassing van dit principe terugvinden in het dagelijks leven?' en 'Wat is de waarde of het belang van dit principe of deze uitvinding?' laten leerlingen nadenken en gaan verder dan het louter terugvinden van details in een bron. Het voordeel van deze vragen is ook dat ze op heel wat teksten van toepassing zijn, waardoor leerlingen dezelfde vragen kunnen beantwoorden vanuit verschillende bronteksten. Dit maakt differentiatie mogelijk naar inhoud, interesse van leerlingen en moeilijkheidsgraad van het bronmateriaal. 

Als laatste wordt in het artikel nog aangehaald dat variatie in vraagsoorten motiverend werkt en zet leerlingen ertoe aan om op verschillende manier over teksten na te denken. 

Ik vond dit artikel heel interessant omdat ik soms moeite heb met het maken van vragen bij een leestekst. Als student-leerkracht moeten we dat natuurlijk leren, maar ik vind het soms lastig om goede vragen te stellen bij bijvoorbeeld een taak die een leestekst bevat. Daarom las ik met grote ogen het artikel. De tips die werden gegeven zijn relevant en zeker bruikbaar in de praktijk. 

Ik heb tijdens stagelessen zelf al gemerkt dat werken met echte situaties bv. motiverender is voor de leerlingen. Ik heb dit dus ook een paar keer gebruikt tijdens de lessen, en ik ervaarde al meteen een ander gevoel! Een tip die ik zelf ook gebruik is tip 4: eerst de vragen, dan pas de tekst. Ik kreeg tijdens mijn eerste stage de tip van mijn mentor om de leerlingen eerst de vragen te laten lezen zodat ze weten naar wat ze moeten zoeken. Werkelijk één van de beste tips die ik ooit heb gekregen, want sindsdien loopt alles zoveel vlotter! 

Tip 3 klinkt mij bekend in de oren. Ik was een krak in het terugvinden van informatie uit een bron, maar informatie vergelijken uit verschillende bronnen was een moeilijke voor mij! Daarom was ik heel blij dat mijn geschiedenisleerkracht in het 5de middelbaar besloot om ons elke maand een factcheck-opdracht te laten doen. Wij moesten een bepaald artikel kiezen en daarrond een factcheck doen. Ik koos bv. een maand om artikels over een bepaalde bedreigde diersoort (soort leeuw) te onderzoeken. We moesten dan de artikels met andere websites vergelijken en hierrond een volledig verslag schrijven. De reden dat wij daar een maand voor kregen was omdat dit ook heel veel werk was, maar het heeft mij echt wel geholpen in het vergelijken van informatie uit verschillende bronnen. Dit zou een heel nuttige opdracht zijn in het secundair onderwijs! Ik zou het wel geven vanaf het 4de middelbaar omdat er toch veel tijd en werk inkruipt. 

De andere tips die werden gegeven zijn natuurlijk ook heel interessant! Ik ga proberen om deze zeker en vast in te zetten wanneer ik een nieuwe opdracht/taak/oefening maak omtrent een tekst. 

bron: Fons 14